تاثیر موسیقی بر ذهن انسان
موسیقی نه تنها در افراد بزرگسال بلکه در بچه ها و حتی در جنین هم اثر گذار است. تحقیقات وسیعی که در این زمینه انجام شده باعث شد که از موسیقی به عنوان یک ابزار قدرتمند در درمان برخی از بیماری ها استفاده شود.
فردین فرخ مهر
موسیقی درمانی تاریخ طولانی دارد و سابقه آن به مدارس اسرار آمیز یونان باستان بر می گردد فیثاغورث و ارسطو از جمله دانشمندان یونان بودند که از نیروی فرا مادهای و خاصیت درمانی موسیقی با خبر بودند. در مصر باستان نیز از موسیقی برای کاهش درد زایمان بهره میگرفتند . بوعلی سینا هم در این باره با جزئیات کامل نوشته، در مورد تأثیرات موسیقی بر جسم و روح را در کتب قانون خود آورده است. فارابی سه خاصیت برای موسیقی در نظر میگیرد، احساس انگیزه نشاط آور و خیال انگیز و گاه موسیقی قادر است هر سه این خصوصیات را با هم دارا باشد. “موسیقی درمانی” برای همه است و میتوان آن را برای مداوای کسانی که مشکل جسمانی، عاطفی، اجتماعی، و غیره دارند استفاده شود و حتی آنهایی که در سلامت کامل نیز به سر میبرند میتوانند از آن لذت ببرند و به آرامش دست یابند و از شدت فشارها بکاهند و بر روحیه خود بیافزایند. موسیقی از طریق گوش وارد بدن شده و استخوانهای بدن مانند دیاپازون برای تنظیم به ارتعاش در میآیند. سپس میدانهای عصبی بدن توسط موسیقی تحریک میشوند و با تأثیر گذاری روی تغییرات فیزیولوژیکی از قبیل پایین آوردن فشار خون، ضربان قلب و فشارهای کشش ماهیچهها، افزایش فعالیتهای ایمنی بدن و هورمونهای استرس زا را کاهش میدهد. موسیقی درمانی حرفهای از قرن ۲۰ پس از جنگ جهانی اول و دوم شروع شد. یعنی زمانی که موسیقیدانان به بیمارستانهای سراسر آمریکا رفتند تا برای سربازانی که در جنگ دچار آسیبهای روانی و جسمانی فراوان شده بودند، موسیقی بنوازند. عکس العمل قابل توجه فیزیکی و احساسی بیماران به موسیقی باعث شد تا پزشکان و پرستاران، تقاضای استخدام موسیقیدانان را در بیمارستانها کنند. به تدریج این شاخه درمانی تکامل یافت و انجمنهای متعددی تشکیل گردید به طوری که در سال ۱۹۹۴ اولین برنامه آموزش موسیقی درمانی در جهان در دانشگاه میشیگان آغاز شد.
آخرین رویدادهای موسیقی
موسیقی نه تنها در افراد بزرگسال بلکه در بچه ها و حتی در جنین هم اثر گذار است. ابتکاری که در این زمینه صورت گرفته است شامل بررسی عکس العمل های جنین در هنگام شنیدن آوای آهنگین از قبیل صدای آواز خواندن مادر میباشد. تحقیقات وسیعی که در این زمینه انجام شده باعث شد که از موسیقی به عنوان یک ابزار قدرتمند در درمان برخی از بیماری ها استفاده شود. اثرات موسیقی درمانی در کودکان مبتلا به سرطان نیز در بخش روانشناسی بیمارستان کودکان دانشگاه تورنتو مورد پژوهش قرار گرفته است. آنها از این پژوهش نتیجه گرفتند که موسیقی درمانی موجب بهتر شدن احساسات کودکان و بهبود فعالیتهای روزمره آنان میشود.
درمان با موسیقی هم میتواند از طریق شنیدن موسیقی باشد و هم از طریق نواختن آن. در روش نواختن موسیقی اجباری نیست که موسیقی نواخته شده دارای قابلیت بالا باشد نکته مهم این است که این موسیقی برخاسته از قلب و احساسات شما باشد. یک موسیقی مناسب میتواند بین ذهن و جسم شما تعادل برقرار کند و از سوی دیگر یک موسیقی منفی یا نامناسب می تواند شما را سرشار از نفرت کند و به شما آسیب روحی و جسمی بزند. برخی از موسیقیها می توانند حالات ترس را در انسان القا کنند و این حالت ایجاد شده می تواند جسم انسان را دچار آسیب و یا عدم تعادل بکند. از طرفی دیگر موسیقی میتواند سلولهای سرطانی را معدوم نماید، فعالیتهای مغز نیز در واکنش به موسیقی تغییرات فیزیکی انجام میدهند. ریتم صدا میتواند بدن را به سوی تنفس آرامتر و عمیقتر هدایت نماید که اثر آرام بخش دارد. میزان ضربان قلب و فشار خون نیز به نوع موسیقی که گوش میدهیم واکنش نشان میدهد. در حین گوش کردن به موسیقی سطوح اندورفین و مسکنهای طبیعی درد افزایش، و سطوح هورمونهای استرسزا کاهش می یابند.
در سالهای اخیر گروههای تحقیقی متعددی در سراسر جهان تأثیر موسیقی بر مغز انسان را مورد بررسی قرارداده و با مقایسه مغز نوازندگان و افراد عادی به نتایج شگفت آوری دست یافته اند. تغییر پذیری ساختار و شکل مغز کودکان و حتی بزرگسالان با کمک صوت و ریتم از مهمترین این یافتهها ست. البته نوع موسیقی در این مورد نقش مهمی دارد مثل موسیقی کلاسیک موجب برانگیختن و فعالیت همه قسمتهای مغز میشود، در حالی که موسیقی پاپ کمتر چنین تاثیری را داراست. معاینات و بررسیها از مغز نوازندگان نشان میدهد که ماده خاکستری مخچه و ناحیه شنوایی مغز آنان نسبت به افراد غیر موزیسین بیشتر است.
تمرینات موسیقی همچون نیروی باز دارندهای مانع از بین رفتن سلول های عصبی در سنین بالا می شود اگر فردی تازه در سن ۸۵ سالگی شروع به فراگیری ساز نماید سلولهای او ترمیم و بازسازی میشود و
قدرت حافظه و استنتاجش افزایش مییابد و از نظر جسمانی و روحی نیز شادابتر به زندگی ادامه می دهد.
محققین کشف کردهاند که کارهای آهنگ سازان کلاسیک خصوصا موتزارت، از نظر قدرت شفابخشی، به طور اسرار آمیزی در صدر انواع دیگر آهنگها قرار دارد. با تحقیقاتی که در دانشگاه کالیفرنیا بهعمل آمده قدرت موسیقی موتزارت در معرض دید عمومی قرار گرفت. دکتر فرنسس اج روشر به اتفاق دیگر همکارانش روی ۳۶ دانشجوی دوره کارشناسی دانشکده فیزیولوژی تحقیق نمودند، دریافتند که آنها بعد از ۱۰ دقیقه گوش دادن به سوناتهای پیانوی موتزارت در تست فضایی بین ۸ تا ۱۰ امتیاز بیشتر کسب نمودند. دانشمندان در نتیجه گیری از این تحقیقات اعلام نمودند که آهنگهای موتزارت موجب فرستادن امواج عصبی در قشر نیمکره راست میگردد و آن را در حال مائل پیچیده تقویت میکند. گوش کردن به موسیقی مانند تمرین ورزشی مغز عمل نموده و آن را در انجام فعالیتهای فکری سخت کمک میکند در سال ۱۹۹۲ پروفسور هانس گونتر باستیان به همراه گروهی از دانشمندان ۱۸۰ دانش آموز بین سنین ۶ تا ۱۲ سال را در مدارس ابتدایی برلین به مدت شش سال تحت نظر قرار دادند. آنها پی بردند که کودکان نوازنده به خصوص کسانی که قبل از سن ۸ سالگی شروع به فراگیری ساز نمودهاند با هوشتر و واقع بینانهتر از دیگران هستند و اعتماد به نفس و قدرت سازگاری بیشتری دارند. این دانش آموزان در دروس جغرافی، انگلیسی، آلمانی و ریاضی نمرات بهتری کسب نمودند.
درمان افسردگی
موسیقی برای درمان افسردگی کودکان و نوجوانان تحقیقات بسیاری نشان داده است که موسیقی میتواند افسردگی را در کودکان و نوجوانانی که دچار مشکلات رفتاری و عاطفی هستند کاهش دهد. در این تحقیقات کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی به روش “موسیقی درمانی” به خوبی واکنش نشان دادند و از میزان افسردگی شان کاسته شد و حتی به طور کلی اعتماد به نفسشان افزایش پیدا کرد. در این روش درمانی از حرکات موزون و خواندن استفاده شد، البته برای این که روشهای درمانی با موسیقی به درستی صورت بگیرد باید از افراد حرفهای چه در نواختن موسیقی و چه در تجویز نوع موسیقی بهره گرفت. در واقع ساختار موسیقی باید به صورت علمی به کار برده شود تا به بیماران برای غلبه بر یک سری از مشکلات عاطفی و جسمی شان کمک کند.
در درمان این بیماران چند موضوع زیر باید در نظر گرفته شود:
۱- استرس به گذشته بیمار
٢- منحصرا روی زمان حال متمرکز شدن
٣- احساس آرامش و راحتی هنگام برگزاری جلسات موسیقی درمانی
۴- توجه به گفته ها و اثرات تصادفی بیمار نسبت به موضوعات مختلفه
با در نظر گرفتن موارد فوق پزشک میتواند واکنشهای بیمار را بررسی کرده و راه حلهای مناسبی بیاید. کاربرد موسیقی در توانبخشی با توجه به این که پردازش موسیقی در مغز و در مناطقی متفاوت از جمله گفتار صورت میگیرد، امروزه از موسیقی درمانی در توانبخشی ذهنی و جسمی کمک گرفته میشود.
همچنین از این روش درمان برای بهبود دقت شنیداری، توجه و تمرکز و در نهایت رشد مهارتهای گفتاری استفاده میشود. این درمان در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری بسیار مؤثر است. توانبخشی روانی، اجتماعی سالمندان یکی از مهمترین مشکلات در سلامت این افراد است. حدود یک چهارم افراد بالای ۶۵ سال دچار مشکلات روحی و روانی میشوند. اما تجربه نشان داده است موسیقی درمانی میتواند تأثیر مهمی در درمان این افراد داشته باشد. از طرفی موسیقی توانسته است به کسانی که به آلزایمر مبتلا شدهاند کمک بسیاری کند و علائم بیماری شان را تا حدی بکاهد. موسیقی به بهبود افرادی که قدرت تکلم یا عملکرد خوب حافظه خود را از دست دادهاند کمک بسیاری کرده است. اهداف موسیقی درمانی بر مبنای همکاری دو جانبه، بهبود حالات روحی و ابراز وجود خود، بهبود وضع عقلی و ذهنی و تحریک حسی و حرکتی در بیماران است.
موسیقی و کیفیت خواب
بی خوابی مشکل بسیاری از مردم است که اگر ادامه پیدا کند مشکلات سلامت بسیاری در کنار کمبود انرژی، خستگی مفرط، افسردگی و مشکل در یادگیری به وجود می آورد، اما تحقیقات نشان داده است موسیقی میتواند در به خواب رفتن افراد به ویژه کودکان کمک بسیاری کند در حقیقت موسیقی میتواند به اندازه داروهای خواب آور مؤثر باشد.
نیچه، فیلسوف آلمانی گفته است: بدون موسیقی زندگی اشتباه محض می بوده پس گوش دهید لذت ببرید و پر بار زندگی کنید.
آخرین دیدگاهها