آموزش ریتم های تنبک

نت سفید

نت سفید در موسیقی ۲ ضرب طول می کشد. یعنی صدایی که طی مدت دو ضرب باید نواخته شود.

بعضا برخی هنرجوها به اشتباه این طور برداشت می کنند که در هر ضرب باید دو بار نواخته شود در حالی که این طور نیست. مثلا نت گرد یک صدای ۴ ضربی است نه اینکه ۴ بار ضربه در هر ضرب نواخته شود. با در نظر گرفتن این موضوع، حال فرض کنید پشت پیانو نشسته اید و قصد دارید نت دو سفید را بنوازید پس شما باید روی پاشنه باشید و همراه با فشار دادن کلاویه نت دو، پاشنه نیز پایین می آید و این طور می شمارید (۱و۲و) چرا که میزان دیرند نت سفید ۲ ثانیه است. زمانی که (و) آخر از زمین جدا می شود همراه با آن انگشتتان را از روی کلاویه بلند می کنید. پس شما نت دو را ۲ ثانیه نواخته اید. این جریان در مورد سازهای کوبه ای نیز به همین ترتیب است. یک نت ۲ ضربی می نوازید در حالی که ممکن است صدای ساز تنها در یک ضرب اول به گوش برسد و بعدا سکوت بشوید. به همین دلیل است که در سازهای کوبه ای کمتر از نت گرد یا سفید استفاده می شود.

 نت سیاه

نت سیاه در واقع شروع کار ماست چون در بحث آموزش ریتم های تمبک یا هر ساز کوبه ای دیگری بیشتر با این نت و نت های چنگ، دولاچنگ و سه لاچنگ کار داریم. دیرند نت سیاه یک ثانیه است. پس می شماریم (۱و).

نت چنگ

ارزش زمانی نت چنگ نصف نت سیاه است. زمانی که پا از پاشنه به زمین رسید نصف نت سیاه یعنی یک چنگ نواخته شده است. حال برای اجرای دو چنگ دوباره باید پا از زمین جدا شده و به بالا برگردد. در واقع در هر رفت یک چنگ و در هر برگشت یک چنگ دیگر می توان نواخت.

دولاچنگ

ارزش زمانی دولاچنگ نصف چنگ است. در هر رفت دو نت دولاچنگ می توان نواخت. به علامت نتها در هرم بالا توجه کنید تا درک بهتری از تصویر زیر داشته باشید. این تصویر یعنی در هر رفت دو نت “دولاچنگ” و در هر برگشت نیز دو نت دولاچنگ دیگر اما بدون توقف و پشت سر هم. درهنگام نواختن می گوییم (یک، دو، سه، چهار). پس ۴ تا دولاچنگ در واقع یک سیاه محسوب می شوند.

سه لاچنگ

هر نت دولاچنگ را می توان به دو نت سه لاچنگ تقسیم کرد. پس ۸ تا سه لاچنگ می شود یک نت سیاه. از نت سه لاچنگ برای نواختن ترمولو یا (ریز) استفاده می شود. که ضربات منظم پشت سر هر هستند. ( ضربات ریز معمولا به صورت ترمولو سه لاچنگ نوشته می‌شود و در واقع یک نت کشیده ریز به اندازه ارزش زمانی نت نوشته شده بدون اینکه تعداد نت‌های ریز آن مشخص باشد اجرا می‌شود) در ادامه بیشتر در مورد آن توضیح خواهیم داد.

زمانی که می خواهیم به اندازه یک نت سیاه ترمولو بزنیم یعنی ۸ ضربه را چنان سریع پشت سرهم می زنیم که به اندازه یک ضرب طول بکشند. یعنی ۴ تا نت سه لاچنگ در رفت و ۴ تا هم در برگشت پا جای بگیرد. (در اجرای ریز ممکن است رعایت تعداد نت‌های آن مهم نباشد و تنها کشش زمانی نت مورد نظر است)

سکوت در موسیقی

همانطور که می دانید در یک قطعه موسیقی از روی شکل هر نت می توان فهمید که مدت زمانی که باید آن را اجرا کرد چقدر است. به عبارت درست تر شکل هر نت، میزان کشش آن را مشخص می کند. اما در بسیاری از قطعات موسیقی لازم است که یک یا چند ساز در قسمت‌های هیچ نتی را اجرا نکرده و سکوت کنند. برای مثال سکوت گرد از نظر ارزش زمانی درست برابر با نت گرد است. پس ارزش زمانی هر سکوت برابر با ارزش زمانی نت هم نامش است. سکوت سیاه معادل یک ضرب سکوت است و بقیه سکوت‌ها نیز به همین ترتیب.

میزان چیست؟

هر قطعه موسیقی از نظر زمانی به قسمت های مساوی تقسیم می شود. هر یک از این قسمت ها میزان نام دارند. به ط قائمی که میزان ها را از همدگیر جدا می کند خط میزان گویند. در هر میزان می توانیم ده یا سه یا چهار ضرب داشته باشیم. که به عدد کسر میزان بستگی دارد.

اهمیت کسر میزان در ریتم

میزان نما معادل نسبتی از نت گرد است که در یک میزان محصور شده است. عدد بالایی تعداد ضرب عدد پایینی کیفیت ضرب را نشان می دهد. که برای درک بهتر این موضع باید با انواع میزان ساده، ترکیبی و لنگ آشنا شوید. در اینجا صرفا برای آشنایی مثالی می زنیم.

فرض کنید عدد کسر میزان ۴/۲ است. عدد مخرج هر چه که بود به هرم نت ها مراجعه کرده و به دنبال نتی باشید که مخرجش با مخرج کسر میزان شما یکی است در اینجا مثلا ۴. حال کدام نت در هرم مخرجش ۴ است؟ بله نت سیاه یک چهارم نت گرد است. پس یعنی از نت سیاه برای پر کردن هر میزان باید استفاده شود. حال صورت ۲ است پس شما می توانید دو تا نت سیاه در یک میزان بگذارید. اما قرار نیست که فقط از نت سیاه استفاده شود. اگر برای مثال شما دو تا نت چنگ و ۴ تا نت دولاچنگ بگذارید ارزش زمانی آن ها نیز مساوی دو نت سیاه است. به این ترتیب می توانید از نت های مختلفی برای پر کردن یک میزان استفاده کنید. در زیر چند مثال برای کسر میزان ۴/۲ آورده شده است.

انواع میزان نما یا انواع ریتم

بسته به اینکه موسیقی یک ریتم ساده را دنبال کند یا تغییر ضرب های مختلفی داشته باشد، گونه های مختلفی از میزان نما وجود دارد. به طور کلی سه نوع میزان نما وجود دارد:

• ساده
• ترکیبی
• لنگ

برای آموزش ریتم های تنبک لازم است با این سه میزان کاملا آشنا باشید. در میزان های ساده کشش هر ضرب یکی از شکل های ساده نت است. مانند نت سیاه، سفید یا چنگ و غیره. در میزان ترکیبی کشش هر ضرب معادل یک نت نقطه دارد است. نت نقطه دار یعنی به اندازه نصف کشش نت یا سکوت به ارزش زمانی آن افزوده می شود. مثلا سیاه نقطه دار از نظر ارزش زمانی ۱.۵ ثانیه است.

میزان نمای ساده | ریتم ساده

در میزان های ساده عدد بالای کسر تعداد ضرب و عدد پایینی نوع نت است. یعنی اگر عدد پایینی ۴ است و عدد بالایی ۳ یعنی در هر میزان به اندازه سه نت سیاه جا دارید. حال برای پر کردن این ارزش های زمانی از سایر نتها نیز می توانید استفاده کنید. برای مثال یک نت سیاه می تواند دو تا چنگ یا ۸ تا سه لاچنگ باشد در ادامه انواع حالات ممکن برای جایگزینی به جای یک نت سیاه آورده شده اند.

میزان نمای ترکیبی | ریتم ترکیبی

دی میزان نمای ترکیبی کشش هر ضرب معادل یک نت نقطه دار است. به همین دلیل هر ضرب را می توان به ۳، ۶، ۱۲ و …. قسمت مساوی تقسیم کرد. برای یافتن تعداد ضرب های میزان ترکیبی عدد بالای کسرمیزان ساده را ضرب در سه و عدد پایین را ضرب در ۲ می کنیم. پس تقسیم میزانهای ساده بر ۲/۳ نیز به میزانهای ساده ختم می شود.

میزان لنگ | ریتم لنگ

میزان لنگ میزانی است که از ترکیب دو یا چند میزان با تعداد ضرب های مختلف به دست می آید. اگر میزانی از مجموعه اعداد ۲ و ۳ یا از مضرب های این دو عدد تشکیل شود لنگ است. برای مثال میزان ۷/۴ از دو میزان ساده ۴/۴ و ۴/۳ تشکیل شده است.

برای آموزش ریتم های تمبک از چه کتابی شروع کنیم؟

تا اینجا با تئوری موسیقی برای آموزش ریتم های تمبک آشنا شده اید حال اگر قصد انتخاب نمبک به عنوان یک ساز را دارید، بهتر است به کتاب های مرجع آموزش تمبک مراجعه کنید. انتخاب کتاب مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله سطح مهارت هنرجو، سبک موسیقی مورد علاقه او و ترجیحات شخصی او.

در اینجا چند کتاب مناسب برای آموزش ریتم‌ های تمبک آورده شده است:

• آموزش تنبک اثر بهمن رجبی: این کتاب یکی از کتاب‌ های مرجع برای آموزش تمبک است و شامل آموزش ریتم‌ های پایه و پیشرفته تمبک است.
• مقدمات تنبک نوازی اثر مجید حسابی: این کتاب برای هنرجویان مبتدی مناسب است و شامل آموزش ریتم‌ های ساده و پایه تمبک است.
• تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف اثر بهمن رجبی: این کتاب به بررسی ریتم‌ های تمبک از دیدگاه‌ های مختلف می ‌پردازد و می ‌تواند برای هنرجویان پیشرفته و علاقه ‌مندان به مباحث نظری ریتم مفید باشد.
• مبانی تنبک نوازی نوشته قاضی عسگر: کتاب مبانی تنبک نوازی جلد اول از مجموعه شش جلدی مبانی تنبک نوازی است که بر ۵ پایه اساسی تالیف شده است. ۱- حرکت شناسی ۲- پرورش خلاقیت ۳- تمرینات آئینه ای ۴- شناخت ریتم و متر ۵- تئوری موسیقی
• تم تمبک: درآمدی بر آموزش مقدماتی تمبک اثر فرزاد کاشی ساز: این کتاب با هدف آموزش و نهادینه‌ سازی تکنیک‌ ها و ریتم‌ های پایه در اجرای تمبک، بر اساس نگرش استاد فقید ابوالحسن صبا، طراحی گردیده است.

در انتخاب کتاب مناسب برای آموزش ریتم‌ های تمبک، بهتر است با یک استاد یا مدرس مجرب مشورت کنید تا کتابی متناسب با نیاز و سطح مهارت شما انتخاب شود.

برای آموزش ریتم‌ های تمبک به چه نکاتی باید توجه شود؟

در اینجا چند نکته برای یادگیری و آموزش ریتم‌ های تمبک آورده شده است:

• ابتدا ریتم‌ های ساده را یاد بگیرید و سپس به تدریج به سراغ ریتم‌ های پیچیده تر بروید.
• برای یادگیری ریتم‌ ها، از یک مترونوم استفاده کنید تا بتوانید ریتمی یکنواخت را حفظ کنید.
• ریتم‌ها را با صدای بلند تکرار کنید تا بتوانید آن ها را به درستی اجرا کنید.
• از یک استاد یا مدرس مجرب کمک بگیرید تا در یادگیری ریتم‌ ها به شما کمک کند.