• تهران، شهرآرا، خیابان آرش مهر، روبروی درب بوستان شهرآرا، پلاک 54
  • شماره تماس 09369851365 _ 88283410 _ 88251222 -021

آموزش کمانچه

  • Tutor Avatar
    استاد: رضا قادری
ترم 2 ماهه درس های آموزش کمانچه
  • کلاس‌های خصوصی کمانچه آموزش گرفتن صحیح آرشه، انواع آرشه کشی و انگشت گذاری، تمرینات تخصصی تکنیک های کمانچه نوازی، اجرای قطعات مقدماتی تا پیشرفته
  • کلاس‌های گروهی کمانچه اتود نوازی، تمرینات گروهی برای قوی شدن آرشه کشی، آموزش موزیکالیته و آرتیکولاسیون، آماده سازی برای همنوازی و اجراهای گروهی

آموزش کمانچه

نگاهی به ساز کمانچه

اولین گام در آموزش کمانچه شناخت این ساز است. کمانچه یکی از سازهای اصلی موسیقی ایرانی است و به جرات می توان گفت که بعد از تار مهم ترین ساز موسیقی ایرانی به شمار می رود. این ساز که  از جمله سازهای زهی-آرشه ای است،  علاوه بر شکم، دسته و سر، پایه ای در انتهای کاسه دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار  میگیرد و نهایتا با کشیده شدن آرشه بر روی سیم ها و چرخش ساز نواختن آن آغاز می شود. صدای ویژه این ساز باعث شده است که نه تنها در موسیقی دستگاهی ایران بلکه در موسیقی مقامی نی کاربرد بسیاری داشته باشد. کمانچه در آذرماه 1396 در سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسید.

آموزش کمانچه
همه چیز درباره کمانچه

تاریخچه کمانچه

نخستین نشانه های تاریخی از ساز کمانچه را می توان در کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصر فارابی پیدا کرد. کتابی که متعلق به سده چهارم هجری است. در این کتاب از ساز کمانچه با نام عربی آن رباب یاد شده است. استاد بزرگ روح الله خالقی در کتاب سرگذشت موسیقی ایران نیز کمانچه را تکامل یافته ساز رباب می داند. همچنین کمانچه در دوران صفویه و قاجاریه از سازهای اصلی موسیقی ایرانی به شمار میرفته است. تعدادی از نقاشی های عمارت هشت بهشت اصفهان متعلق به دوران صفوی و نگارگری های متعدد به جا مانده از دوره قاجار گواهی بر این امر است. همچنین تصویری از مجلس بزمی از دوره ی تیموری  بر روی پارچه ای ابریشمی به یادگار مانده است که در آن بانویی را در حال نواختن کمانچه نشان می دهد.

نخستین صدای ضبط شده از کمانچه نیز به اوایل قرن بیستم میلادی بر می گردد. وسعت صدای زیاد کمانچه (بیش از چهار اکتاو) و همچنین ظرافت صدای آن، این ساز را به سازی فراگیر به ویژه در مناطق خاورمیانه و خاور دور بدل کرده است.

کمانچه قدیمی

آموزش تصویری کمانچه

ساختار کمانچه

اجزای تشکیل دهنده ساز کمانچه شامل کاسه طنینی، پوست، دسته، خرک، سرپنچه، گوشی ها، شیطانک، سیم گیر و نهایتا پایه است. ترکیب این اجزا در کنار یکدیگر ساختار اصلی ساز کمانچه را شکل داده است.

ساختار کمانچه اجزا قسمت های مختلف کاسه

کاسه طنینی

کاسه طنینی، کاسه ای تقریبا کروی شکل و توخالی است که صفحه رویی آن باز است. بر روی این صفحه پوست کشیده شده و خرک نصب می شود. سطح بیرونی کاسه را نیز با قطعاتی از جنس صدف یا استخوان تزئین می کنند که جلوه ویژه ای  به ظاهر ساز می بخشد. در برخی از کمانچه های محلی پشت کاسه طنینی هم باز است که باعث می شود کمانچه صدای قوی تری را ایجاد کند. قطر کاسه طنینی کمانچه در حدود 20 سانتی متر است اگرچه در انواع مختلف کمانچه اندازه کاسه طنینی ممکن است تغییر کند. کوچک ترین کاسه طنینی متعلق به کمانچه ترکمنی است.

همه چیز درباره کمانچه

پوست

قسمت دهانه ساز با پوست پوشانده می شود. این پوسته نازک عموما از چهارپایانی مثل آهو، بز و بره تهیه می شود. یک پوست خوب معمولا از پوست بره تودلی و یا روده گوسفند است تا بتواند فشار خرک را تحمل کند. پوست ساز نسبت به تغییر دما و رطوبت حساس است. این پوست باید کهنه و فاقد هرگونه بو و چربی اضافه و کاملا یک دست باشد.

دسته

دسته ساز کمانچه به شکل مخروط ناقص توپر و از جنس چوب است. طول این دسته در حدود 25 سانتی متر و قطر آن 3 سانتی متر است. دسته کمانچه فاقد دستان (پرده) است.

خرک

خرک کمانچه قطعه کوچکی از جنس چوب یا استخوان است که به وسیله دو پایه کوچک بر روی پوست کاسه قرار می گیرد. جنس خرک عموما به سلیقه و تشخیص سازنده ساز بستگی دارد.  طول خرک معمولا 4 سانتی متر و ارتفاع آن 2 سانتی متر است. خرک کمانچه با اندک زاویه ای نسبت به سیم ها و به صورت مایل بر روی ساز قرار می گیرد. علت این امر را می توان در ساختار ساز کمانچه جستجو کرد. با توجه به گرد بودن دسته ساز، قرار گرفتن خرک به این شکل باعث می شود که انگشت گذاری بر روی هر چهار سیم کمانچه به طور یکسان انجام شود. خرک معمولا از چوب عناب یا شمشاد ساخته می شود.

سرپنجه

سرپنجه در ابتدای طول دسته کمانچه قرار گرفته است. سرپنجه که  از جنس چوب ساخته می شود دارای سطح رویی توخالی است. چهار گوشی دو به دو در طرفین سرپنجه قرار می گیرد و در بالای سرپنجه نیز قطعه ای به نام صراحی، تاج یا تنگ قرار دارد.

گوشی ها

کمانچه دارای چهار عدد گوشی است که شبیه به میخ سر پهن بوده و در طرفین سرپنجه قرار می گیرند.هریک از این گوشی ها وظیفه کنترل یکی از چهار سیم کمانچه را به عهده دارد. قسمت پهن این گوشی ها برای کوک شدن ساز، به راست و چپ می چرخد و قسمت نازک آن داخل فضای خالی سرپنجه قرار گرفته و یک سر سیم به دور آن پیچیده شده است.

شیطانک

بین سرپنجه و دسته ساز، قطعه استخوان یا چوبی باریک و کم ارتفاع قرار دارد که سیم ها از روی شیارهای کم عمق آن عبور می کنند و به گوشی ها وصل می شوند و به آن شیطانک می گویند.

سیم گیر

همانطور که از نامش پیداست وظیفه سیم گیر نگهداشتن سیم هاست. سیم گیر قطعه ای کوچک از جنس چوب یا فلز است که در انتهای بدنه کاسه کمانچه قرار دارد و یک سر هریک از سیم ها به آن بسته می شود.

پایه

میله ای باریک و فلزی و متحرک به طول ده سانتی متر است که هنگام نوازندگی یک سر آن با پیچ به انتهای کاسه کمانچه بسته می شود و انتهای آن روی پا و یا روی زمین قرار می گیرد. درواقع این پایه باعث می شود که ساز به سهولت در دست نوازنده به چپ و راست چرخش کند.

سیم ها

کمانچه دارای 4 سیم با ضخامت های متفاوت است که کشیده شدن آرشه روی هریک از این سیم ها صدای کمانچه را تولید می کند.

آرشه

همانگونه که گفته شد کمانچه از دسته سازهای زهی-آرشه ای است. آرشه کمانچه که به نام فارسی آن، کمانه نیز خوانده  می شود از یک چوب که از یک طرف انحنا دارد و با طول تقریبی 60 سانتی متر و موی دم اسب ساخته شده است. برخلاف سازهای زهی غربی، آرشه کمانچه محکم و ثابت بر روی سیم ها کشیده نمی شود بلکه نوازنده با توجه به احساس خود و تناسبی که برای نواختن قطعه نیاز دارد می تواند فشار آرشه بر روی سیم ها را تغییر دهد.

نحوه نواختن کمانچه

به طور کلی کمانچه در حالت نشسته نواخته می شود و ساز در هنگام اجرا حول محور خود می چرخد.به گونه ای که نوازنده ساز را به طور عمودی و با دست چپ خود می گیرد و انگشتان دست چپ نیز بر روی سیم ها در طول دسته ساز حرکت می کنند و همزمان آرشه (کمانه) با دست راست به صورت افقی در حرکات رفت و برگشتی بر روی سیم ها کشیده می شود.

آموزش کمانچه به صورت آکادمیک

کلاس آموزش کمانچه به صورت ترم آکادیک زیر نظر استاد برجسته و با سابقه این ساز انجام می شود. اولین سوالی که ممکن است درباره آموزش کمانچه پرسیده شود این است که چقدر یادگیری کمانچهزمان می برد؟

برای پاسخ به این سوال اول از همه باید مشخص کرد که هدف هنرجوی  از یادگیری کمانچه چیست؟ پاسخ به این سوال باعث می شود زمان های متفاوتی برای آن پیش بینی کرد. برای مثال یادگیری کمانچه در حد مقدماتی و نواختن تعدادی آهنگ حدودا 1 تا 2 سال طول خواهد کشید، اما اگر قصد مسلط شدن کامل بر این ساز را دارید بدانید که تکنیک های مختلف نوازندگی کمانچه، همنوازی با سایر سازها و گروه نوازی ممکن است بین 3 تا 4 سال هم طول بکشد. البته موثرترین مساله بر سرعت یادگیری میزان تمرین هنرجو است که می تواند باعث شود این زمان کمتر یا بیشتر شود.

معروف ترین نوازندگان کمانچه

از قدیمی ترین نوازندگان کمانچه، شخصی به نام «خوشنواز خان» را می توان نام برد که از نوازندگان اوایل دوره ناصری بوده و در زمان خود شهیرترین نوازنده کمانچه به شمار میرفته است. کمانچه خوشنواز خان به دلیل داشتن نقش خورشید طلا بر روی شکم ساز، به کمانچه خورشید معروف بوده است. این کمانچه بعد از فوت وی توسط ناصرالدین شاه خریداری شده و در موزه قرار گرفت. از دیگر نوازندگان معروف کمانچه می توان به حسین خان اسماعیل زاده، علی اصغر بهاری، کامران داروغه، مجتبی میرزاده، فرج علیپور، شروین مهاجر، داوود گنجه ای، کیهان کلهر و اردشیر کامکار اشاره کرد.

کوک ساز کمانچه

کوک هر ساز در واقع زیربنای اصلی اجرای موسیقی است.کوک کمانچه (نسبت فاصله سیم ها به یکدیگر) برای هریک از دستگاه های مختلف ایرانی متفاوت است با این حال معمول ترین کوک برای دستگاه های ایرانی به این شکل است که سیم های اول و دوم نسبت به هم فاصله چهارم (یا پنجم) داشته باشند و سیم سوم یک اکتاو برم تر از سیم اول و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم باشد.

در گذشته کمانچه به صورت «دو سل دو سل» کوک میشد اما پس از ورود ساز ویلن به ایران، تغییراتی در کوک کمانچه اتفاق افتاد و امروزه کمانچه مانند ویلن کوک شده و انگشت گذاری می شود. در حال حاضر کوک اصلی و رایج کمانچه « می لا ر سل» (همان کوک ویلن) است.

از دیگر کوک های متداول برای ساز کمانچه می توان به کوک های « ر لا ر سل» برای دستگاه نوا، کوک «می لا ر لا » برای دستگاه ماهور، کوک « می لا می لا» برای دستگاه همایون، آواز اصفهان، دستگاه چهارگاه، دستگاه ماهور و دستگاه راست پنجگاه و همچنین کوک « ر لا ر لا» برای کوک لری اشاره کرد.

انواع کمانچه

در کنار ساز اصلی و رایج کمانچه، کمانچه های محلی متفاوتی نیز وجود دارد. این کمانچه ها در مناطقی مثل شمال خراسان، مناطق ترکمین نشون و کتول استان گلستان، شرق مازندران، دامغان، طالقان، گیلان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس، آذربایجان شرقی و طالقان رایج هستند. در گویش های محلی به این دسته از سازهای کمانچه، کمان، کمانچا، قیجاق، موکش و تال هم گفته می شود.

تفاوت کمانچه های محلی با کمانچه شهری عموما در شکل و ساختمان کاسه طنینی کمانچه است که در دو نوع کاسه های پشت باز و پشت بسته قابل دسته بندی است.

کاسه پشت باز: این نوع کمانچه بیشتر در منطقه لرستان، چهارمحال و بختیاری، منطقه کتول و دامغان رایج است و دارای صدایی شفاف و تیز است.. در ساخت اینگونه ها کاسه ها معمولا از چوب درخت توت و گاهی از چوب درختانی مانند گردو، کاج و افرا استفاده می شود.

کاسه پشت بسته: کاسه های پشت بسته شامل کاسه های متداول در مناطق ترکمن نشین استان گلستان، شرق مازندران، گیلان و فارس و آذربایجان شرقی است که در مقایسه با کمانچه های پشت باز از صدایی گرفته تر و نرم تر برخوردار هستند. این کمانچه ها نیز در سه دسته تقسیم بندی می شوند:

  • پشت کاسه  گنبدی شکل
  • پشت کاسه کروی
  • پشت کاسه تخت

کمانچه های پشت بسته معمولا به دو صورت یک تکه و ترکه ای هستند. در کمانچه های ترکه ای کاسه از به هم چسبیده شدن ترکه هایی از چوب که بر روی قالب خم شده اند، ساخته می شوند. این کاسه ها از ظرافت خاص و ضخامت کمی برخوردارند از همین جهت کاسه این گونه از کمانچه ها سبک است و چرخیدن کمانچه به راحتی انجام می گیرد. کاسه های یک تکه نیز با چوب یک تکه مختلفی مثل گردو خراطی شده و ساخته می شود. کاسه طنینی این کمانچه ها وزن بیشتری داشته و چرخش کمانچه در آن ها تا حدی دشوار است.

همچنین ساختار کمانچه های محلی با توجه به شیوه های نوازندگی مختلف آن ها کمی با هم متفاوت است. برای مثال کمانچه لری، بر خلاف کمانچه های آذری و بلوچی، کاسه ای مخروطی شکل و پشت باز دارد. این کاسه ها به علت سبک بودن کار نوازنده را برای قطعاتی که نیاز به چرخیدن سریع کمانچه دارند، ساده تر می کند. در نوازندگی کمانچه های لری عمده کار بر روی سیم اول انجام می شود و از دو سیم دیگر برای گرفتن آکورد بهره گرفته می شود.

یا کمانچه ترکمنی که کوچک ترین نوع کمانچه است. در ترکمن صحرا برای پوست رویه ساز از پوست نوعی سگ ماهی استفاده میشود که باعث می شود که وجه تمایزی بین کمانچه ترکمنی با سایر کمانچه های متداول به شمار می آید.

بهترین آموزشگاه برای آموزش کمانچه

بهترین آموزشگاه موسیقی برای آموزش کمانچه جایی است که هنرجو به گونه ای تربیت شود که علاوه بر صحیح و ژوست نواختن قطعات بتواند آرتیکولاسیون آن را نیز به خوبی اجرا نماید. همچنین استاد مربوطه باید توانایی انتقال دانش از روش ها و متدهای به روز را داشته باشد. علاوه بر اینکه مدرس حرفه ای کمانچه باید بتواند نواختن خلاقانه را نیز به هنرجو آموزش دهد. همچنین از آنجایی که کمانچه ساز سخت و پیچیده ای است آموزشگاه و مدرس باید با استفاده از روش های انگیزشی و تشویقی شور یادگیری در هنرجو ایجاد کنند.

مزیت های کلاس کمانچه در شهرآوا

کلاس کمانچه در این آموزشگاه زیر نظر یک استاد دانشگاهی با سابقه برگزار می گردد. آموزش کمانچه با استفاده از متدهای علمی و آکادمیک ارائه می شود.

هنرجویان این ساز می‌توانند از مزیت اجرای کنسرت های هنرجویی و آماده سازی برای اجراهای رسمی و نوازندگی در گروه ارکستر استفاده کنند.

همچنین آکادمی موسیقی شهرآوا هنرجویان را کمک خواهد کرد تا بتوانند جذب گروه های حرفه ای موسیقی شوند و آنان را تا حد پیدا کردن جایگاهی در دنیای موسیقی یاری خواهد کرد.

برنامه های آموزش کمانچه

آموزش کمانچه قسمت اول

معرفی اجزای کمانچه آموزشگاه موسیقی شهرآوا برگرفته از ماهور مدیا

 

 

آموزش کمانچه قسمت دوم

آموزش کمانچه معرفی اجزای کمانچه (2) آموزشگاه موسیقی شهرآوا برگرفته از ماهور مدیا

آموزش کمانچه قسمت سوم

آموزش گرفتن آرشه کمانچه آموزشگاه موسیقی شهرآوا برگرفته از ماهور مدیا

 

آموزش آرشه کشی کمانچه قسمت چهارم

 

 

برای دیدن بیشتر درس های کمانچه کلیک کنید

  • 6 شما می توانید برای آموزش حضوری کمانچه به محل آموزشگاه موسیقی شهرآوا مراجعه نمائید.

    درس های کمانچه

  • تست