یادگیری هر مهارتی سختی و لذت ‌هایی به همراه دارد. کسب مهارت‌ در خواندن نت پیانو نیز از این قاعده مستثنا نیست. در مسیر یادگیری نت‌ خوانی، دونکته وجود دارد:

نکته اول اینکه تسلط بر نت‌خوانی محال نیست. در هر زمینه‌ای، وقتی زمان و تلاش و تمرین زیاد برای کسب مهارت به خرج می دهید، به نتیجه خواهد ‌رسید.

نکته دوم این است که منابع خوب بسیاری، از کتاب‌ها گرفته تا ویدئوها و وب‌سایت‌های آموزشی، برای یادگیری و تقویت نت‌خوانی وجود دارند؛ بنابراین بابت وجود و دردسترس‌بودن منابع آموزشی، نگران نباشید. 

منابع خوب و قابل دسترس زیادی برای یادگیری و تقویت نت وجود دارد. وجود منابع آموزشی فراوان، می تواند بسیار دلگرم‌کننده باشد؛ اما باید بدانید که کار اصلی در زمینه یادگیری نت‌ خوانی پیانو به تمرین خود شما بستگی دارد. فهم کامل آنچه روی یک برگه نت نوشته شده است، نیاز به سخت کوشی و صرف زمان و تلاش و تمرین زیادی دارد. 

نکته: اگر برای شروع از کیبورد استفاده می‌کنید،‌ لازم است بدانید که خواندن نت کیبورد و نت پیانو تفاوتی با هم ندارند و این مطلب در هر صورت برای شما مفید و کاربردی خواهد بود.

آموزش نت های پیانو مراحل و نکاتی دارد که در این قسمت به آن می پردازیم. 

یادگیری نت پیانو

• نت ها و نیم پرده ها را روی صفحه کلید بشناسید
• ارزش زمانی نت ها روی پیانو را بشناسید
• ضرب (بیت) را یاد بگیرید
• میزان و تمپو را یاد بگیرید
• نواختن ملودی روی پیانو را بیاموزید
• فراگیری انگشت گذاری بر روی پیانو
• فراگیری نواختن پیانو با دو دست
• اجرای سکوت ها
• والس و سبک های دیگر موسیقی را یاد بگیرید
• طرز قرار گرفتن انگشت روی پیانو و اجرای تکنیک ها را یاد بگیرید
• روی ریتم اجرا کنید
• انگیزشی برای خود قرار دهید تا در هنگام دشوار شدن تمرین، خسته نشوید. 

نت ها را روی صفحه کلید بشناسید

این اولین مرحله برای آموزش نت های پیانو است.

اگر برای اولین بار به صفحه کلید نگاه کنید ممکن است فکر کنید که نت های زیادی هست که باید یاد بگیرید و این کار بسیار مشکلی به نظر برسد.

اما این کار واقعا آسانتر از آن است که به نظر می رسد؛ در اصل شما باید فقط ۱۲ نت را یاد بگیرید!

 ۷ نتی که در شکل زیر می بینید (قسمت قرمز کیبورد) نت هایی هستند که باید به خاطر بسپارید:

نت های موجود در این صفحه کلید به ۶ گروه ۱۲ نتی دسته بندی می شوند. هر گروه از ۷ کلید سفید و ۵ کلید سیاه تشکیل شده است. به شکل بالا نگاه کنید، این مجموعه کلیدها چند بار در چپ و راست تکرار می شود. هر گروه با نت “C” یا “دو” شروع می شود که در سمت چپ دو کلید سیاه کنار هم قرار دارد.

برای تشخیص مکان کلید “دو” در هر گروه، یادتان باشدکه همیشه در سمت چپ جفت کلید سیاه است. این نکته بسیار مهم است و همیشه یادتان باشدکه قبل از اجرای هر آهنگی، اول باید کلید “C” را روی صفحه کلید پیدا کنید.

تمرین: به عنوان یک تمرین کوچک، تمام نت های “C” روی صفحه کلید را پیدا کنید.

از آن جا که پیدا کردن نت های “C” در آغاز کار کمی دشوار است، ابتدا فقط روی نت “دو” تمرکز کنید. این نت در وسط صفحه کلید قرار دارد یعنی وقتی پشت پیانو می نشینید، درست مقابل تان است.

اگر کلید های سفید و سیاه صفحه کلید را بشمارید، می ببینید که ۱۲ کلید (نت) بین هر دو نت “C” وجود دارد. از طرف دیگر، در این سیستم نت گذاری، ۸ خط و فاصله بین نت های “C” وجود دارد .

این ۱۲ نت در کیبورد و ۸  نت در سیستم نت گذاری را اکتاو می نامند. در تصویر بالا می توانید اکتاوهای صفحه کلید و سیستم نت گذاری را مشاهده کنید یعنی از یک نت “دو” ‌تا نت “C” بعدی. ما تمام نت های مربوط به یک اکتاو که در این جا اکتاو حاوی نت “C” میانی است را یاد می گیریم.

توجه: صفحه کلید ها در اندازه و تعداد کلید های مختلفی وجود دارند،  بنابراین اگر تعداد نت های “C” ‌روی یک پیانو بیشتر از عکس بالا بود، نگران نباشید. فقط به دنبال یک جفت کلید سیاه باشید. کلید سفید سمت چپ این جفت کلید همیشه یک نت ” C ” است.

حالا که نت های ” C ” را شناسایی کردید، وقت آن است که ۱۱ نت دیگر یک اکتاو را یاد بگیرید.

نیم پرده روی صفحه کلید

شناسایی نیم پرده های را روی صفحه کلید مسئله ی بسیار مهمی است.

در بخش قبل یاد گرفتید که نت های”C” و همین طور نتC”” میانه در کجای کیبورد قرار دارند. تا این بخش مطالب فهمیدیم که کلید های سفید هر کدام چه نتی دارند و حالا نوبت نام نت کلید های سیاه است.

نت های روی پیانو به “  نیم پرده” تقسیم می شوند. به “C” میانی صفحه کلید نگاه کنید، فاصله این کلید تا اولین کلید سیاه در سمت راست از نظر زیر و بمی نت، به اندازه نیم پرده است. همین طور فاصله این کلید سیاه تا کلید “D” نیم پرده است. یک کلید سیاه از کلید سفید بعدی اش همیشه به اندازه نیم پرده فاصله دارد.

حالا به کلید های “E” و “F” نگاه کنید، فاصله بین آن ها نیز نیم پرده است که ممکن است در ابتدا کمی گیج کننده به نظر برسد، زیرا هیچ کلید سیاه بین کلید ها وجود ندارد.

نت های دیز در پیانو 

به “C” وسط در سیستم نت گذاری، می بینید به این نت یک # اضافه شده پس باید نیم پرده بالاتر از “C”‌ میانه نواخته شود. نت نواخته شده C# نامیده می شود و مربوط به اولین کلید سیاه در سمت راست ” C ” میانی است.

حالا به نت های یک اکتاو نگاه کنید و نت های دیز را روی کیبورد پیدا کنید. در کل پنج نت وجود دارد که هر کدام مربوط به یکی از کلید های سیاه هستند:

C#، D#، F#، G#، A#

همین مفهوم در مورد نت های بمل هم صدق می کند. همان طور که احتمالاً قبلاً حدس زده اید، هر کلید سیاه دو اسم دارد. در ادامه بیشتر به این مطلب می پردازیم.

نت های بمل در پیانو

خب حالا نت های بمل را بررسی می کنیم. یک نت بمل از نظر زیر و بمی نیم پرده پایین تر از نت طبیعی است. حرف b برای شناسایی یک نت بمل استفاده می شود. هر وقت در کنار یک نت حرف b را مشاهده کردید، این نت، نیم پرده پایین تر از نوع طبیعی اش اجرا خواهد شد. هنگام خواندن این نت کلمه “بمل” را هم اضافه کنید، مثلا Db خوانده می شود “ر” بمل.

برای درک بهتر، به “D” صفحه کلید بالا نگاه کنید. اگر آن را یک نیم پرده پایین بیاورید، به اولین کلید سیاه در سمت چپ “D” میانی می رسید. بنابراین به این کلید Db هم گفته می شود. کلید سیاه را متناسب با موقعیت، می توان “C#” یا “Db” نامید.

به نت “E” در سیستم نت گذاری توجه کنید، می بینید در کنار آن حرف b قرار دارد، بنابراین باید آن را نیم پرده زیر “E” اجرا کرد. نت نواخته شده “Eb” نام دارد و مربوط به اولین کلید سیاه در سمت چپ “E” است.

حالا به نت های یک اکتاو نگاه کنید و نت های بمل کیبورد را پیدا کنید. در کل پنج نت وجود دارد که هر کدام مربوط به یکی از کلید های سیاه هستند:

Db، Eb، Gb، Ab، Hb

پس به طور خلاصه:

• C# و Db مربوط به یک کلید سیاه هستند.
• D# و Eb نام یکی از کلید های سیاه است.
• F# و Gb نام یک کلید سیاه است.
• G# و Ab هم نام یک کلید سیاه است.
• A# و Bb هم مربوط به یک کلید سیاه است.

بهتر است این تمرین را هر روز ۱۵ دقیقه قبل از شروع اجرای آهنگ انجام دهید. هنگام اجرا، نام هر نت را تلفظ کنید و با دقت به صدای نت گوش دهید. به یاد داشته باشید که کلید های سیاه (و حتی برخی کلید های سفید) هر کدام دو نام دارند.

تا اینجا با نیم پرده آشنا شدیم؛ حال نت دیز را بررسی می کنیم.  نت دیز، نیم پرده بالاتر از یک نت طبیعی است و نماد آن هم علامت #‌ (دیِز خوانده می شود) است. هر زمان این علامت را در کنار یک نت مشاهده کردید، نت نیم پرده بالاتر اجرا می شود. هنگام خواندن این نت کلمه “دیز” را هم اضافه کنید، مثلا D# ، “ر دیز” خوانده می شود. برای درک بهتر، به “C” میانی کیبورد نگاه کنید. اگر آن را نیم پرده بالاتر ببرید به اولین کلید سیاه در سمت راست می رسید که “C#” نامیده می شود.

یادگیری ارزش زمانی روی پیانو

یادگیری ارزش زمانی روی پیانو مرحله دوم از آموزش نت های پیانو است. موسیقی زبانی است که همه افراد می توانند آن را درک کنند. این هنر بر روی انسان تاثیر می گذارد و برای هر کس یک معنای خاص دارد. با کمک موسیقی می توانید استرس را از بین ببرید یا چیزی را که برای توصیفش کلمه ای پیدا نمی کنید را بیان کنید. موسیقی نوعی ریاضی و یک علم است. از طریق آهنگ ساختن با دیگران یاد می گیرید برای رسیدن به یک هدف مشترک با هم همکاری کنید. اجرا در حضور مخاطبان و جمعیت مثل سخنرانی در مقابل مردم به شما کمک می کند کمرویی را کنار بگذارید.

مفهوم ضرب و میزان

در این قسمت با مفاهیم ضرب و میزان است. از بخش های قبل یاد گرفتید که هر کلید مربوط به چه نتی است و هر نت در چه مکانی قرار گرفته است. همچنین کلیدهای سفید و کلیدهای سیاه را هم می شناسید. حالا می خواهیم یاد بگیریم که نت ها در چه جا هایی قرار بگیرند تا بتوانیم تا یک آهنگ بنوازیم.

برای نواختن آهنگ، نباید نت ها را به صورت تصادفی اجرا کنید. به یک نوع نقشه راهنما نیاز دارید که به شما نشان دهد کدام نت باید کی و برای چه مدت اجرا شود. خواندن نت موسیقی شبیه خواندن نقشه کوهنوردی است. در موسیقی، توالی نت ها همان مسیر هستند و میزان ها و ضرب ها به شما می گویند که نت ها چه مدت باید اجرا شوند.

می توانید مسیر یک قطعه موسیقی را در سیستم نت گذاری مشاهده کنید. خطوط نت به بخش های کوچکی به نام “میزان” تقسیم می شوند. این میزان ها به بخش های کوچکتری تقسیم می شوند که بیت یا ضرب نامیده می شوند.

جنبه ریاضی تئوری موسیقی در این جا مشخص می شود. مجموع تمام ضرب های موجود در یک میزان باید با ارزش زمانی کسر میزان انتخاب شده مطابقت داشته باشد. مثلا بیایید فرض کنیم یک میزان با ارزش زمانی ۱، به چهار بیت برابر تقسیم شده است. 

میزان و تمپو را یاد بگیرید

در این مرحله از آموزش نت های پیانو به یادگیری میزان و تمپو می رسیم.

در موسیقی می دانیم که، کسر میزان مشخص می کند که چه تعداد بیت با یک ارزش زمانی خاص در یک میزان جای بگیرد. حالا نوبت شناخت تمپو است. تمپو مشخص می کند شما چقدر کند یا چقدر تند بنوازید و در واقع تعداد بیت ها در یک دقیقه را نشان می دهد. هر صدای کلیکی (مترونوم) که موقع نواختن پیانو شنیده می شود، همان ضرب است.

میزان “۴/۴” به شما می گوید که طول هر میزان باید به اندازه چهار نت یک چهارم باشد. تمپو به شما می گوید این نت های یک چهارم به موقع اش با چه سرعتی باید اجرا شوند.

می توانید با شنیدن صدای هر کلیک مترونوم با دست روی پایتان ضربه بزنید و نت ها را تا به ترتیب با چشمان تان دنبال کنید.

با این کار یاد می گیرید نت ها را بخوانید.

نواختن ملودی روی پیانو را بیاموزید

به نظر شما نواختن ملودی روی پیانو چقدر اهمیت در آموزش نت های پیانو دارد؟ ئر این قسمت به آن می پردازیم. شما کلیک های مترونوم را شنیدید. حالا بر روی پیانو، هر ضربه روی کلید مربوط به یک کلیک است.

انگشت حلقه دست راست خود را روی نت “F” “فا” صفحه کلید تان قرار دهید. چهارمین کلید سفید سمت راست نت “دو” ‌میانی همان “F” است.

تمرین: محض آشنایی چند بار نت “F” را اجرا کنید و بعد هم زمان با ضرب این کار را انجام بدهید. موقع اجرای نت های “F” روی خطوط حامل شکل نت را دنبال کنید. این تمرین را تا زمانی که مطمئن شوید مسلط شده اید، تکرار کنید چرا که توانایی تان در خواندن و اجرای هم زمان نت ها بیشتر می شود.

 انگشت شست دست راست خود را روی “C” میانی پیانوی تان قرار دهید. حالا انگشت حلقه دست راست تان را روی نت”F” ، یعنی سمت راست “C” وسط قرار دهید، ” نت دو” وسط را دو بار پشت سر هم با انگشت شست اجرا کنید، سپس “F” را دو بار پشت سر هم با انگشت حلقه اجرا کنید. اگر چند بار این تمرین را تکرار کنید یک ملودی اجرا کرده اید.

مثل قبل سعی کنید هم زمان تک به تک نت ها روی خط حامل را بخوانید. اگر به بیش از سه دقیقه زمان نیاز دارید مهم نیست و نگران نباشید، بیشتر وقت بگذارید. باید آنقدر تمرین کنید تا خواندن و نواختن همزمان نت ها برایتان عادی شود.

اگر می خواهید مستقیماً نت های پارتیتور را اجرا کنید، مهارت پیدا کردن در خواندن و نواختن همزمان نت بسیار ضروری است. همچنین باید حساسیت و عکس العملتان به ضرب را هم بالا ببرید. تا زمانی که با ملودی هماهنگ نشده اید به تمرین ادامه بدهید.

فراگیری انگشت گذاری بر روی پیانو

به نشانه هایی که روی کیبورد وجود دارد و نشان دهنده ی این است که کدام انگشت اولین نت را اجرا کند، توجه کنید. این نشانه ها پیانو زدن را آسان تر می کند.

نشانه گذاشتن برای انگشتان هم باعث می شود راحت تر پیانو بنوازید و به شما این امکان را می دهد که بفهمید کدام انگشت را باید روی کدام کلید بگذارید. به این ترتیب دستانتان راحت تر و روان تر روی کلیدها حرکت می کنند.

تصور کنید پشت پیانو نشسته اید، و دستانتان را به حالت کشیده مقابل تان بگیرید، یعنی کف دست ها رو به پایین و انگشتان تان را باز کنید. به دست چپ تان نگاه کنید. برای نواختن پیانو به هر کدام از انگشتان این دست یک عدد بین ۱ تا ۵ اختصاص داده شده است که شماره ۵ مربوط به انگشت کوچک و ۱ به انگشت شست است.

بر این اساس، انگشت اشاره شما شماره ۲است و شماره انگشت حلقه شماره ۴ است. شماره انگشت میانی هم که ۳ است. یادگیری پیانو به تمرین زیادی نیاز دارد. در ابتدا کنترل هر انگشت به صورت جداگانه و فهماندن این مسئله به مغز که در هر لحظه فقط باید به عضلات یک یا چند انگشت خاص فرمان بدهد، آسان نیست. اما با کمی تمرین این کار برای تان تبدیل به عادت می شود و دیگر دغدغه ای از این بابت نخواهید داشت.

در  مطلب بعدی جلسه دوم آموزش نت های پیانو مطالعه نمائید.