ابزار و سازهای موسیقی کودک

ابزار و سازهای موسیقی کودک، شناخت ویژگی آن ها مسئله بسیار مهمی است. 

در کلاس‌های موسیقی کودک “ارف” با توجه به گروه سنی بچه‌ها از ساز‌های مختلفی استفاده می‌شود که کودکان   با هر کدام از این ساز‌ها درسی را می آموزند.

از آنجا که یکی از مهم‌ترین موارد در موسیقی درک ریتم است، علاوه بر دو ساز اصلی “بلز” و “فلوت ریکوردر” ساز‌های بسیار زیادی برای آموزش و درک ریتم به کودکان ساخته و عرضه شده است.

در این مطلب قصد داریم همه‌ی سازهای موسیقی کودک و سن مناسب برای یادگیری هر یک را در سه دسته ساز‌های بادی، ساز‌های کوبه‌ای ملودیک و ساز‌های کوبه‌ای غیر ملودیک به شما معرفی کنیم.

سازهای بادی موسیقی کودک:

فلوت ریکوردر

فلوت ریکوردر یکی از اصلی‌ترین ساز‌های موسیقی کودک است که در اکثر کلاس‌های موسیقی کودک یا ارف از آن استفاده می‌شود. این ساز بسیار سبک و کوچک است و به درک کشش نت‌ها و ارزش زمانی هر نت کمک می‌کند. از آنجایی که برای تولید صوت در این ساز، باید درون آن فوت و روی آن انگشت گذاری کرد، هنرجو باید توانایی فوت کردن و تفکیک انگشت‌های خود از یکدیگر را داشته باشد. بنابراین کودکان زیر ۴ سال نمی‌توانند از این ساز بهره کافی را ببرند. پس این ساز برای کودکان بالای ۴ سال توصیه می شود.

این نکته مهم است که بعضی از کودکان که به زودی در ارف پیشرفت می کنند و “ساز بلز” که در ادامه با آن آشنا می شویم، را پیش می برند به تصمیم مدرسشان می توانند دیگر فلوت را شروع نکنند. بلکه مستقیم ساز تخصصیشان را انتخاب کنند. اما بهتر است که برای تقویت و درک ریتم فلوت ریکودر را هم پیش ببرند.

این ساز قیمت ها و انواع مختلفی دارد که میتوانید اطلاع بیشتر و تهیه آن به قسمت خرید فلوت ریکوردر مراجعه نمائید.

ملودیکا

ملودیکا یک ساز بادی کلاویه دار است که دارای یک جعبه دراز است که روی آن یک سری شستی (دو تا دو و نیم اکتاو) قرار گرفته است.

ملودیکا در برخی از کلاس های ارف استفاده می شود. نوازنده برای نواختن باید در شلنگ ساز فوت کند و سپس کلاویه مربوط به هر نت را فشار دهد. این ساز برای کودکان بالای چهار سال مناسب است. البته این نکته مهم است که بدانید این ساز فقط برای موسیقی کودک مورد استفاده قرار نمی گیرد و برای بزرگسالان هم هست. و خیلی از افراد ساز تخصصیشان را ملودیکا  انتخاب می کنند.

برای اطلاع بیشتر راجع به این ساز به قسمت خرید ملودیکا در فروشگاه موسیقی شهرآوا بروید.

سازهای کوبه ای ملودیک برای موسیقی کودک

ساز‌های کوبه‌ای ملودیک مورد استفاده در موسیقی کودک، ساز‌هایی هستند که تولید صدا در آن‌ها از طریق ضربه زدن انجام می‌شود و امکان ایجاد صدای هر نت در آن‌ها وجود دارد. این ساز‌ها عبارتند از:

بلز:

بلز، یک ساز کوبه‌ای ملودیک مخصوص کودکان است. در این ساز همه‌ی نت‌های موسیقی به اندازه یک، یک و نیم یا دو اکتاو به صورت تیغه‌های رنگی پشت سر هم قرار می‌گیرند. نوازنده با ضربه مضراب بر هر تیغه می‌تواند صدای آن نت را بشنود. نواختن و آموزش این ساز کمی راحت‌تر از دو ساز فلوت ریکوردر و ملودیکا است و بچه‌های سه سال به بالا می‌توانند این ساز را آموزش ببینند. بلز به عنوان پرکاربردترین و بهترین ساز از ابزار و سازهای موسیقی کودک معرفی شده است.

بلزها به دو دسته ی کلی  دیاتونیک و کروماتیک تقسیم می شوند:

بلز دیاتونیک:

بلز دیاتونیک بلزی است که نیم پرده ندارد. یعنی در گام دو ماژور است. فقط می‌توان تعداد محدودی از آهنگ ها را که در گام دو ماژور هستند را با ساز بلز دیاتونیک نواخت.

بلز کروماتیک:

تفاوت بلز کروماتیک با بلز دیاتونیک داشتن نیم پرده ها ( بمل ها و دیز ها ) در ساز است. در واقع بلز کروماتیک دارای بمل و دیز می‌باشد و تعداد تیغه‌ی بیشتری را داراست. به همین علت می‌توان با بلز کروماتیک انواع آهنگ ها را در گام های ماژور و مینور نواخت.

بلز دستی:

بلز دستی نوع دیگری از بلز است که اخیرا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 این ساز از کاسه‌های رنگی و یک دکمه تشکیل شده است که هنرجو با فشردن دکمه صدای نت مورد نظر را می‌شنود. کار با بلز دستی به خاطر نداشتن مضراب کمی راحت‌تر از بلز معمولی است. کودکان دو سال به بالا می‌توانند آن را آموزش ببینند.

زایلافون

زایلافون یا زیلوفون یک ساز کوبه‌ای ملودیک است. از چوب‌هایی با طول‌های مختلف ساخته شده است. هر نت با ضربه زدن روی یکی از چوب‌ها اجرا می‌شود. نحوه‌ی نواختن آن مانند بلز است. با این حال به دلیل بزرگتر بودن آن و نداشتن تیغه‌های رنگی، بهتر است کودک ابتدا با بلز و نواختن آن آشنا شود. سپس به سراغ این زایلافون برود. از این ساز بیشتر برای ارکسترها و کارهای گروهی کودکان استفاده می‌شود.

متالافون‌ها

متالافون نیز مانند زایلافون است. با این تفاوت که تیغه‌های متالافون به جای چوب از فلز تشکیل شده است. نحوه‌ی نواختن آن مانند بلز و زایلافون است؛ ولی به دلیل اینکه بزرگتر است تیغه‌های رنگی ندارد، بهتر است کودک ابتدا با بلز و نواختن آن آشنا شود، سپس به سراغ این ساز برود. متالافون و زایلافون جزء سازهای موسیقی کودک است که مهم و اساسی است.

انواع زنگ های کوچک: این ابزار موسیقی کودک است که معمولا به وسیله ی قیطانی به هم وصل شده اند.

سازهای کوبه ای در موسیقی کودک

در دهه های اخیر، به قصد آموزش موسیقی به کودکان و فراهم کردن ابزار و وسایل موسیقی کودک برای بازی های دسته جمعی، به پیشنهاد آهنگسازان بزرگ دنیا و استادان تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، یک سری سازهای موسیقی، به ویژه سازهای ضربی، به مقیاس های کوچک تر برای کودکان ساخته شده است. تعداد این سازها در مجموع زیاد است. در این مطلب از مهم ترین آنها، توضیحی به اختصار داده شده است:

طبل بزرگ:

ابعاد آن تقریبا نسبت به ابعاد طبل بزرگ معمولی، کوچک تر است. چوب های کوبنده ی آن نیز به همین مقیاس کوچک تر ساخته شده است. در هر گروه ارکستر، ممکن است از این ساز بیش از یکی، به اندازه های مختلف به کار می رود. این ساز برای درک ریتم بهتر کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. 

طبل کوچک (طبلک) :

کمی کوچک تر از طبل کوچک بزرگسالان است. این ساز برای درک ریتم بهتر کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. طبلک‌ها با جنس‌های مختلف اعم از پلاستیکی، سفالی و چوبی و همچنین در سایز‌های مختلف در بازار وجود دارند. برای نواختن این ساز با دست و یا در طبلک‌های پلاستیکی با مضراب به آن ضربه می‌زنند. از این طبلک‌ها برای آموزش ریتم در کودکان ۴ سال به بالا استفاده می شود. همچنین در کلاس‌های مادر و کودک (کودکان زیر ۴ سال) که در آن والدین برای ضربه زدن به کودک کمک می‌کنند استفاده می‌شود.

شیکر یا لرزاننده:

از شیکر یا لرزاننده‌ها در انواع مختلف، برای کلاس‌های مادر و کودک (بچه‌های ۱ تا ۴ سال) و کلاس‌های ارف چهار سال به بالا استفاده می‌کنند. شیکر در انواع مختلف مانند شیکر استوانه‌ای، شیکر تخم مرغی، شیکر مثلثی، شیکر مربعی، شیکر وزنه‌ای و … وجود دارد. با تکان دادن این وسیله ها صدا تولید می‌شود. ساز موسیقی کودک باید جذاب و رنگی و ملودیک باشد، که “شیکر” تمام این ویژگی ها را دارد.

تیمپانی:

به دو شکل استوانه ای و کاسه ای ساخته شده. در هر دو شکل به مقیاس های متناسب، کوچک تر از تیمپانی معمولی است. از این ساز معمولا در هر گروه ارکستر دو تا سه عدد، و گاه بیشتر، به اندازه های مختلف به کار می رود.

سنج:

در دو نوع (تکی) و (جفتی)، تکی برای آویزان کردن و به آن کوفتن، و جفتی برا ی کوفتن به یکدیگر، به مقیاسی کوچک تر از سنج معمولی بزرگسالان به کار می رود. از یک صفحه ‌ی برنجی تشکیل شده است و با ضربه یک مضراب به صدا در می‌آید. این ساز بیشتر در اکستر‌ها و با دیگر ساز‌های کوبه ‌ای همراه می‌شود. هنرجو در هر سنی که باشد به شرط داشتن ریتم قوی می‌تواند این ساز کودکانه را بنوازد.

مثلث کودک:

یک ساز کوبه‌ای فلزی به شکل مثلث و به قطر یک سانتی متر است. این ساز یک میله فلزی دارد که با ضربه میله به بدنه آن صدایی تیز و زنگوار به گوش میرسد. در هر گروه ارکستر، چند عدد به اندازه های مختلف لازم است.

لوله ها و میله های چوبی:

۱- جفتی، برا ی کوفتن به هم

۲- لوله ای که بر سطح خارجی آن شیارهایی کنده کاری شده و با میله ای چوبی، در جهت طولی، به سرعت روی آن کشیده می شود.

گیسلوفون:

یک ردیف نوار چوبی، حاصل کننده ی اصوات گام های مختلف به اندازه های مختلف دارد. دو ردیفه، مانند شستی های سفید و سیاه پیانو – ردیف نزدیک تر مانند شستی های سفید پیانو، حاوی نت های دیاتونیک است. ردیف دورتر، مانند شستی های سیاه پیانو، حاصل کننده ی اصوات کروماتیک بینابینی است.

دقک یا وود بلوک‌ها

دقک‌ها ساز‌های چوبی هستند که به کمک ضربه یا کشیدن یک مضراب چوبی بر بلوک چوبی صدا تولید می ‌شود. دقک‌ها انواع مختلفی دارند. دقک تک استوانه ای، دو استوانه ای، سه استوانه ای، دقک بدون دسته استوانه‌ای، دقک دوکی شکل، دقک تی شکل، دقک مستطیلی و … دارند.

 این ساز موسیقی کودک، بیشتر در کلاس‌های مادر و کودک (بچه‌های یک تا چهار سال، به کمک مادر) و کمتر در کلاس‌های ارف چهار سال به بالا استفاده می‌شود.

تامبورین یا دایره زنگی

یک ساز دایره‌ ای شکل که در جداره ‌ی آن سنج ‌های کوچکی نصب شده است. این ساز نیز در مدل‌های مختلفی مانند تامبورین تک حلقه‌ای، تامبورین دوبل و … وجود دارد. تامبورین که به آن دایره زنگی هم می‌گویند از ساز‌های پرکاربرد در گروه ‌های موسیقی کودک و ارکستر است. این ساز برای اجرای سر ضرب استفاده می‌ شود. به خاطر بزرگ بودن دسته آن و سنگین بودنش کودکان زیر ۴ سال نمی‌ توانند آن را در دست بگیرند. این ساز جذاب جزء سازهای موسیقی کودک است.